İstanbul Floorence Nightingale Hastanesi’nden Uzman Psikolog Emrah Polat insanda doku duyusunun, hafızada önemli bir rol oynadığını ve günlük duyguların %75 ini etkilediğini belirtiyor. İnsan, 10.000'in üzerinde koku molekülünü birbirinden ayırt edebilir. Bu koku molekülleri,  teneffüs yoluyla bunun içine girer ve koku reseptörleri ile etkileşime geçer. Koku reseptörleri, aldığı bilgiyi beynimizin limbik sisteminde bulunan koku alma merkezine iletir. Limbik sistem, zamanda hafıza ve duyguları kontrol etmenin yanı sıra iştah, sinir sistemi, vücut sıcaklığı, stres seviyesi ve konsantrasyonu etkileyen koku salgılanmasını teftiş eden hipofiz bezi ve hipotalamus alanı ile bağlantılıdır. Koku alma sistemi beyinde yer aldığından, koku alma duyusu ruhsal durum, hafıza, stres ve konsantrasyon ile yakından ilişkilidir.

Duyguların iletişimi koku ile yapılabiliyor

 Kokunun duygular, ruhsal durum, hafıza, eş seçimi, bağışıklık sistemi ve hormonları etkilediği yönünde araştırmalar çoğalmaya başladı. Akademisyenler ve araştırmacılar, kokunun en basit tanımıyla istekleri doğrulayan bir ruh hali ürettiği ve bu yüzden olduğu yönünde fikir birliği içerisindedirler.

 Kokuların hafızası var mı?

 Bazen burnunuza bir koku gelir dahası onu sadece bir saniyeliğine bile hissetseniz, sizi alıp, çok uzaklara onların tam ortasına götürüp bırakır. Geçmişte yaşadığınız o anı, o anda bulunduğunuz mekânı hatta o duygularınızı öylesine net, öylesine canlı hatırlarsınız ki, bu his size oldukça marjinal gelir. Bu koku, geçmişten birisinin kullandığı bir parfüm ya da çocukluk zamanlarınızda evinizde hep pişen kurabiyelerin kokusu olabilir. Çogu zaman kokuların güzel olması bile gerekmez; üniversite yıllarında kaldığımız öğrenci evinin hafif rutubetli kokusuyla bir anda adeta ışık hızıyla o yıllara gider ve sadece evi değil, o günlerde dinlediğiniz şarkıları, sınavların stresini  ve belki o dönemdeki arkadaşlarınızı yanı başınızda hissedersiniz. Yüzlerini hatırlamakta güçlük çektiğiniz ölmüş sevdiklerinizi yıllar sonra kokuları ile hatırlıyoruz. Anne babamıza yatalak oldukları zaman ailenle duygusuna uzak bakabilir misin nedenide doğduğunuz günden itibaren onların kokusunu Alışık olmamız. Koku duyusunun bir önemli işleri de anıları canlandırmasıdır. Koku duyusunun azalması bazı hastalarda hafıza zayıflaması şikâyetine yol açar.

 Görme ve dokunma duyuları, koklamaya kıyasla daha fazla yer kaplıyor. Fakat uzmanlar, bunun zamanla bu hale dönüştüğünü, ilk insanlarda durumun farklı olduğunu, hayvanlardaki gibi koku alma duyusunun daha büyük yer kapladığını anlatıyorlar. Ama yine de kokular bizim hayatımızda da önemli bir rol oynuyor. Herhangi bir şey kokladığımızda, koku molekülleri dimağımızdaki alıcı hücreleri etkiliyor ve bu mucize hücreler milyonlarca farklı kokuyu hafızalarını alıyor. İşin daha da ilginci, sureler, duygusal öğrenmeden sorunlu merkezini de yönetiyorlar.

 Bu merkezin özellikle ilişkiler üzerinde fonksiyonu mevcut. Anılar ve duygusal tecrübeler bu Merkez sayesinde kutlanıyor. Yani durumu özetlemek gerekirse, koku hücreleri ile, duygusal hafıza merkezi Çok yakın bir ilişki içinde görev yapıyor.

 Koku duyumuz eş bulmada nasıl rol oynuyor?

Tüm insanlar genetik olarak belirlenmiş ve sadece kendine ait bir koku taşıyor. Varlıklar arasında canlıların çoğunda bir koku haberleşmesi mevcut. Bu vücutlardan salgılanan ve Feromon denilen maddeler aracılığıyla oluyor.  Her canlı türünün kendi feromonu ayrı ve sadece kendi türünü etkiliyor. Feromonlar burundan havayla beraber alınarak özel bir sinirle beyne iletiliyor. Uyarılar kişinin ruh halini ve davranış şekillerini etkileyebiliyor. Bu sürecin ayrıntıları henüz kesin olarak saptanabilmiştir. Ama Örneğin yumurtlama dönemindeki kadınların erkeklere daha çekici geldiği yaygın bir gözlem. Diğer taraftan ten uyuşmazlığı bahane edilerek yapılan ayrılıklar sık olabiliyor. Nasıl açıklanırsa açıklansın koku uyumunun çiftleri birbirine yakınlaştırdığı, uyum ve mutluluk halini arttırdığı bir gerçek. Bu yüzden her iki tarafında etkileneceği güzel ve etkileyici bir koku bulmak koku endüstrisinin bitmez tükenmez arayışını oluşturuyor.

Kokunun insan davranışları üzerindeki etkisi nedir?

 Güzel bir koku kişiyi canlandırıyor. Mutluluk,  Coşku, Özgüven gibi iyi hissettirme duyguları verebiliyor. Bazılarının yapıştırıcı, dinlendirici etkileri var. Kokusunu beğenmediğiniz bir yere bir daha gitmek istemiyoruz. Kokusu yüzünden yaklaşmak istemediğimiz hatta sırf bu yüzden görüşmekten kaçındığımız kişiler olabiliyor.